Nationalise the Energy Sector (in Dutch)

This is an opinion piece written for the Dutch newspaper Trouw. It argues that the root cause of the current exhorbitant energy prices in The Netherlands lies in the privatisation of the country’s energy sector in the early 2000s. Only taking the energy sector back into public ownership will address this.

Terwijl huishoudens met de hashtag #ikredhetniet alarm slaan over onmenselijk hoge energierekeningen, hebben energiebedrijven zelden zo’n goede periode achter de rug gehad. Het is de bekende situatie van een geprivatiseerde basisvoorziening met een natuurlijk monopolie: winst boven het welzijn van mensen.

Want winsten, die zijn er. Door hoge olie- en gasprijzen deed Shell haar winst voor 2021 met 297,94% groeien, naar €19,3 miljard. Ook de grootste energieleveranciers aan Nederlandse huishoudens staan er prima voor. Eneco behaalde een nettowinst van €209 miljoen, waarvan €104,5 miljoen direct in de zakken van aandeelhouders verdween. E.ON, het Duitse moederbedrijf van het Nederlandse Essent, zag haar winst vorig jaar met 56,25% stijgen, naar €2,5 miljard. Hier werd meer dan de helft van doorgesluisd naar aandeelhouders. En Vattenfall AB, het Zweedse moederbedrijf van het ons bekende Vattenfall N.V., haalde wel €4,48 miljard aan pure winst binnen.

Al die miljarden die zo soepeltjes naar aandeelhouders verdwijnen, waar komen die eigenlijk vandaan? Van ons, uiteraard. Van éénpersoonshuishoudens die ineens een jaarafrekening van €2.715 zullen krijgen. Van meerpersoonshuishouden voor wie dat wel eens €7.767 kan zijn. Van bakkers, sportclubs, zwembaden en falafeltentjes voor wie sluiting dreigt, omdat hun energierekening plots verdriedubbeld is.

De oorlog in Oekraïne is hier niet de oorzaak van. Deze scherpt alleen een al langer bestaand probleem aan. In 2004 is energie in Nederland namelijk geprivatiseerd.

Vanuit het oogpunt van een geprivatiseerd energiebedrijf met aandeelhouders, is de huidige situatie geweldig. Eneco noemt de stijgende prijzen in haar jaarverslag als “een sterke verbetering van de resultaten”.

Privatisering in de energiesector was vanaf meet af aan al hoogst merkwaardig. Zoals het artikel Hans Nauta van vrijdag 23 september in deze krant [Trouw] al duidelijk maakt, kan tegenwoordig iedereen op haar of zijn zolderkamer een energiebedrijf beginnen. Er zijn inmiddels meer dan dertig energie-aanbieders in Nederland actief, maar welke je ook kiest: iedereen krijgt precies dezelfde elektriciteit. Elektronen volgen allemaal dezelfde natuurkundige wetten. Daar zit van leverancier tot leverancier geen verschil in.

Dus wat doen al deze energiemaatschappijen eigenlijk? Simpel: marketing. Ze gebruiken een bestaand energienet (dat zij niet beheren), nemen bestaande diensten over, plakken er een logo en wat tarieven op en verkopen het voor een hogere prijs aan ons door. Zogenaamde leveranciers, die zelf niets leveren, maar wel winsten incasseren.

Al die miljarden die door energiemaatschappijen aan aandeelhouders zijn uitbetaald, wat had daar mee gedaan kunnen worden? De onbetaalbare energierekeningen van mensen naar beneden brengen. In schone energie investeren. Nederland energie-onafhankelijk maken. Als wij energie-onafhankelijk zouden zijn, dan staan we bovendien ook niet meer zo blootgesteld aan al die wereldwijde tegenwinden.

De regering overweegt nu een met gemeenschapsgeld gefinancierd prijsplafond en hier en daar wat steun aan huishoudens. Maatregelen zijn nodig om een humanitaire ramp te voorkomen. Toch blijft wat de regering voorstelt symptoombestrijding. Symptomen van een systeem dat publiek geld inzet om winsten in een geprivatiseerde energiesector op peil te houden.

We moeten geen gemeenschapsgeld gebruiken om naamloze aandeelhouders waar dan ook ter wereld nóg rijker te maken.

We moeten de energiemaatschappijen opnieuw in publiek eigendom brengen. Duitsland gaat al nationaliseren. Frankrijk heeft een genationaliseerde energiesector. Energieprijzen in Frankrijk gaan niet met vierduizend euro omhoog, maar met maximaal vijftien procent. Het nationaliseren van energieleveranciers pakt de hoofdoorzaak van onze huidige problemen aan.

En laat energiewoordvoerders niet komen aanzetten met de platitude dat zogezegd alleen in de private sector zaken ‘efficiënt’ geregeld kunnen worden. Als deze exorbitante prijzen de private-sectorefficiëntie moeten voorstellen, dan denk ik dat de meesten van ons daar onderhand wel klaar mee zijn.

Laat de regering eens handelen voor de mensen van dit land, in plaats van voor aandeelhouders.