Extradition Assange a Threat to Journalism (in Dutch)
This is an opinion piece written for the Dutch newspaper NRC Handelsblad. It argues that the USA’s request to have publisher and journalist Julian Assange extradited for their work at Wikileaks is a threat to journalism worldwide.
Recent keurde de Britse Minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel een verzoek van de Verenigde Staten goed om WikiLeaks-oprichter Julian Assange uit te leveren. De verdediging van Assange zegt bij het Hooggerechtshof in beroep te gaan. Temidden van alle spectaculaire wendingen in Assanges leven—toevlucht op de Ecuadoriaanse ambassade, dreigende uitlevering aan Zweden—is het belangrijk om scherp in beeld te houden dat deze uitlevering een gevaarlijk precedent zou scheppen voor hoe de persvrijheid wereldwijd ondermijnd kan worden. Ook die van Nederlandse journalisten.
De VS klaagt Assange aan voor samenzwering tot het plegen van computerfraude en -misbruik en voor zeventien overtredingen van de Spionagewet. Alle vermeende daden betreffen Assanges journalistieke werk: het publiceren van informatie die onder meer oorlogsmisdaden in Afghanistan en Irak blootlegde. (Herinnert u zich het hoongelach van de Apache-piloten die, in een uitgelekte video, in Baghdad lukraak twaalf burgers doodschoten, waaronder twee journalisten van Reuters?)
Volgens de aanklacht zou Assange voor WikiLeaks om geclassificeerd (dus: vertrouwelijk) materiaal hebben gevraagd en zulk materiaal hebben gepubliceerd. Maar dit is precies de journalistieke taak van Assange. Zoals Alexandra Ellerbeck en Avi Asher-Shapiro van het Comité ter Bescherming van Journalisten opmerkten, behoort het vragen om en publiceren van vertrouwelijk materiaal tot de kern van het journalistenvak.
Dat het daadwerkelijk journalistiek was is duidelijk. WikiLeaks publiceerde één van haar meest grootschalige verzamelingen gelekt materiaal (een collectie van ongeveer 250.000 diplomatieke telegrammen) samen met gevestigde kranten, waaronder The New York Times, The Guardian, El País, Le Monde en Der Spiegel.
Het vervolgen van mensen die gevoelig materiaal lekten kwam onder Donald Trump in een stroomversnelling (de trend begon al onder president Obama). Maar met Assange gaat de VS nu een stap verder. Hier gaat het namelijk niet om een klokkenluider, maar om een journalist en nieuwsuitgever die gelekt materiaal durfde te publiceren. Onder Obama zag men hier (terecht) van af, omdat dit hoogstwaarschijnlijk de Eerste Amendement-rechten van burgers met betrekking tot persvrijheid zou schenden. Ook zou vervolging van WikiLeaks wel eens de sluizen kunnen opengooien voor de vervolging van alle journalisten en kranten die over geclassificeerd materiaal verslag doen, waaronder ook deze krant.
Een goede verdediging lijkt op voorhand uitgesloten, want Assange wordt aangeklaagd voor spionage. De Spionagewet in de VS laat namelijk geen verdediging op grond van algemeen belang toe. En laat het dienen van het algemeen belang nu juist de kerntaak van serieuze journalistiek zijn. Een journalist of nieuwsuitgever rapporteert over zaken van algemeen belang, waardoor burgers goed geïnformeerd kunnen oordelen. Een noodzaak in een democratische samenleving. Maar wanneer de VS een journalist voor spionage aanklaagt, kan deze zich dus niet verdedigen op grond van het dienen van het algemeen belang. Nu raakt dit Assange. Straks kan dit iedere andere journalist of uitgever raken die vergelijkbaar materiaal openbaar maakt.
Dit geldt ook voor de journalistiek in Nederland. Assange is geen inwoner van de VS. Assange is Australisch staatsburger en woont al meer dan tien jaar in Europa. Het uitleveringsverzoek maakt bovendien duidelijk dat de VS Assange aanklaagt voor handelingen die plaatsvonden buiten de VS. Kortom: de VS vervolgt een buitenlandse journalist voor vermeende vergrijpen die niet eens op hun eigen grondgebied plaatsvonden.
De VS staat slechts op plaats 42 van de Wereldpersvrijheidsindex van Verslaggevers Zonder Grenzen. Wat komt hierna? Dat Myanmar (176e plaats) of Noord-Korea (laatste plaats, op 180) gaan vragen om de uitlevering van buitenlandse journalisten die rapporteerden over zaken die ze liever niet openbaar hadden gezien?
Al meer dan tien jaar wordt Assange vastgehouden in verschillende vormen van opsluiting. Nilz Melzer, speciaal rapporteur op het gebied van marteling voor de Verenigde Naties, concludeerde dat hier mensenrechten ernstig zijn geschonden. Recente rapporten onthullen dat, tijdens Assanges toevlucht in de Ecuadoriaanse ambassade, inlichtingendiensten in de VS plannen ontwikkelden om Assange te vergiftigen, te ontvoeren of te vermoorden.
Er wordt gezegd dat de dag dat Assange zou worden uitgeleverd aan de VS een vuige dag zou zijn voor de journalistiek wereldwijd. Dat zie ik toch anders. Het vuil ligt niet ergens ver weg in de toekomst. Het is al hier. Elke dag dat Assange langer gevangen wordt gehouden voor diens uitgeverswerk, is een vuige dag voor de journalistiek.